Sayıştay, İzmir Büyükşehir Belediyesi bünyesindeki İZDENİZ ile ilgili çarpıcı rapor hazırladı. Sayıştay denetçileri yaptıkları incelemeler ve denetimler sonucunda İZDENİZ'in nasıl zarara uğratıldığını belirledi. Denetmenler İZDENİZ'in kazancının personel harcamalarından az olduğunu ve yöneticiler tarafından İZDENİZ'in gelir kaybına uğratıldığını belirtti.
ŞİRKET GELİR KAYBINA UĞRATILIYOR ESHOT'A PARA ÖDENİYOR
Sayıştay denetçileri İZDENİZ ile ilgili yaptıkları denetimleri ve elde ettikleri bilgileri raporlarına şöyle yazdı.
'Şirket gelirlerin tamamına yakınının elde edilmesinde kullanılan elektronik ücret toplama sisteminin Büyükşehir Belediyesinin bağlı idaresi ESHOT ile yapılan protokol gereğince bağlı idare tarafından işletildiği, bu işletilme sebebiyle bağlı idareye komisyon ödendiği, ayrıca söz konusu protokolle belirlenen bağlı idare tarafından toplanan şirket hasılatının 15 iş günü sonrasında şirket hesaplarına yansıtılacağı hükmü neticesinde de şirketin gelir kaybına uğratıldığı görülmüştür. Elektronik ücret toplama sistemi kısaca, yönetici bir banka aracılığıyla müşterilerin toplu taşıma için temin ettiği karta yatırılan para ile bu kart vasıtasıyla toplu taşımayı kullanmasıyla ortaya çıkan gelirin toplanması sürecidir. Yani ana faaliyeti deniz ulaşımı olan İzdeniz A.Ş.’nin gelirlerinin tamamına yakını bu sistemle tahsil edilmektedir. Ancak yapılan incelemede İzmir ilinde toplu taşımada ücret toplama sistemi ESHOT tarafından üçüncü bir şahıstan hizmet alımı yapılarak yerine getirilmektedir.
OLUMSUZ DURUM YARATIYOR
Böylece bağlı idare il genelinde toplu taşıma sistemi ile toplanan gelir ile tahsil edilen geliri kendi bünyesinde toplamış ve İzdeniz A.Ş. ile yapılan protokolle deniz ulaşımında toplanan gelirlerin 15 iş günü içinde şirketin hesabına yatırılacağına dair anlaşma imzalanmıştır. Yapılan anlaşma ile İzdeniz A.Ş. tarafından ESHOT’a toplam hasılatın %4,17’si komisyon olarak ödenmektedir. Bu oranın %1,67’si direk ESHOT komisyonu olarak ödenmekte olup toplanan hasılatın %2,5’i ise hizmet alım maliyetine katılım bedeli olarak protokolle belirlenmiştir. Bu çerçevede 2020 yılı için 1.055.749,39 TL ESHOT’a komisyon olarak şirket tarafından ödeme yapılmıştır. Bu sistem yolcu tarafından hizmet kullanılmadan önce karta para yatırılması sebebiyle kendi içinde avanslı çalışmaktadır. Yani karta yatırılan tutar sistemi yöneten banka tarafından tahsil edilmekte fakat toplu taşımada kullanılmayan kısımları için toplu taşıma geliri oluşturmamaktadır. Bu sebeple yönetici banka tarafından bir mevduat oluşmakta ve bu T.C. Sayıştay Başkanlığı İzmir Deniz İşletmeciliği Nakliye ve Turizm Tic. A.Ş. 2020 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporu 16 mevduattan günlük gelir elde edilmektedir. Yapılan Protokolde “şirket hasılatının 15 iş günü yani üç haftalık bir süreç sonunda şirket hesaplarına intikali sağlanacaktır.” hükmü ile bağlı idare tarafından bu mevduattan üç haftalık faiz geliri elde edilmektedir. Bu durum şirketin karlılığı açısından olumsuz bir durum yaratmaktadır.
ESHOT VE İZDENİZ PARA BAĞLANTISI
Şirket hem kendi gelirini 15 iş günü geç tahsil etmekte hem elektronik ücret toplama sisteminde toplanan mevduat gelirinden mahrum kalmakta hem de bu sistem için bağlı idareye hasılattan komisyon ödemektedir. Kamu idaresi cevabında bu yöntemle tek sunucu tarafından gelir toplanmasının hem iş gücü hemde teçhizat olarak daha uygun maliyetle gerçekleştirildiği ifade edilse de Şirketin gelirlerinin tamamına yakınının başka bir kamu idaresi tarafından toplanıp belirli bir süre işletilmesi hem şirket için kontrol riski oluşturmakta hem hasılatın şirket tarafından kullanılması engellenmekte hem de bu hizmet için ilgili kamu idaresine ödeme yapılarak şirket bütçesinden gider üstlenilmektedir. Sonuç olarak şirket gelirlerin tamamına yakınının elde edilmesinde kullanılan elektronik ücret toplama sisteminin Büyükşehir Belediyesinin bağlı idaresi ESHOT ile yapılan protokol gereğince bağlı idare tarafından işletildiği, bu işletilme sebebiyle bağlı idareye komisyon ödendiği, ayrıca söz konusu protokolle belirlenen bağlı idare tarafından toplanan şirket hasılatının 15 iş günü sonrasında şirket hesaplarına yansıtılacağı hükmü neticesinde de şirketin gelir kaybına uğratıldığı tespit edilmiştir.
PERSONEL GİDERİ ŞİRKET HASILATINDAN YÜKSEK
Şirketin amacı; deniz yolu ile toplu ulaşıma faaliyetidir. Bu nedenle şirketin ana gelirleri yolcu ve araç taşıma gelirleridir. Şirketin 2018 yılı zararı 38.097.957,59, 2019 yılı 59.761.139,92 iken 2020 yılı zararı 80.996.322,64 TL olarak gerçekleşmiştir. 2020 yılı zarar rakamı 2018 yılına göre %112 artış, 2019 yılına göre %35 artış göstermiştir. Bu durum, pandemi koşullarında yolcu taşımacılığı faaliyetinin düşmesi sebebiyle şirket brüt hasılatının %28 oranında düşerek 25.550.853,81 TL olarak gerçekleşmesine karşın şirketin personel maliyeti ve hizmet maliyetlerinde yaşanan sürekli artıştan kaynaklanmaktadır.
İZDENİZ'DEN KİMLER HUZUR BULUYOR
Sayıştay denetçilerinin üzerinde ısrarla durduğu konulardan biri de 'Şirket Yönetim Kurulu Üyelerine Sağlanan Menfaatlerin Genel Kurul Kararı İle Belirlenmesi Gerekirken Yönetim Kurulu Kararı İle Belirlenmesi' oldu. Bu bölüm raporda aynen şöyle geçti:
'İzdeniz A.Ş.’nin Yönetim Kurulu Üyelerine yapılan huzur hakkı ve ücret ödemelerinin genel kurul kararı ile belirlenmesi gerekirken yasal zorunluluğa uyulmadığı tespit edilmiştir'. Raporda İZDENİZ Yönetim Kurulu üyelerine ne gibi menfaatler ve huzur hakkı sağlandığı belirtilmedi. Sayıştay'ın raporu 'Vah İZDENİZ vah' dedirtti.